Razvoj srpskog književnog jezika - Vukova reforma

Shtreberove lekcije proizvod su puno rada i istraživanja. Podržite nas kupovinom Premium naloga i omogućite vašem detetu da uči na najbolji način. Hvala!

Kupi sada

Vuk Stefanović Karadžić rođen je 1787. godine u Tršiću kod Loznice. Bio je pisar u Prvom srpskom ustanku. Nakon što je ustanak propao, 1813. godine Vuk je otišao u Beč, gde upoznaje slavistu Jerneja Kopitara, koji ga je nagovorio da skuplja narodne umotvorine.

VukKaradzic

Vuk je kasnije, 1814. godine objavio dve knjige: Malu prostonarodnu slaveno-serbsku pjesnaricu koja je bila prva štampana zbirka srpskih narodnih pesama, kao i Pismenicu serbskoga jezika, prvu štampanu gramatiku.

Ove dve knjige odredile su dalji pravac Vukovog rada:

- skupljanje i objavljivanje narodnih pesama, pripovedaka, poslovica i sl.

- Reforma jezika i pravopisa.

Nakon prve dve objavljene knige, Vuk počinje da skuplja i reči za rečnik koji je izašao 1818. godine pod imenom Srpski rječnik. Ovo je rečnik narodnog jezika, sadrži preko 26 000 reči i značajan je iz nekoliko razloga:

- ovo je prvo delo štampano novom Vukovom ćirilicom, pismom kojim i danas pišemo;

- to je prvo delo u kome je ostvarena Vukova reforma;

- uz Srpski rječnik je štampana i prva gramatika srpskog jezika;

- u njegovom Predgovoru dokazano je da osnova književnog jezika može biti narodni jezik

Otključaj Premium

Čitaj celu lekciju
Rešavaj 10x više zadataka
Osvoj 2x više bodova i energija ti se puni duplo brže

Za 855 RSD postani Premium!

Postani Premium

A šta je to što je Vuk tačno uradio kod reforme jezika?

On je Mrkaljevu reformu sproveo do kraja tako što je uneo znakove Đ, Ć, LJ, NJ, DŽ i preuzeo slovo J iz latinice. Sada srpska azbuka imala 30 glasova, a svakom glasu odgovara po jedno slovo.

Čuveno načelo "Piši kao što govoriš" primenjeno je u Rječniku, a po njemu reči treba pisati onako kako se izgovaraju.

Vuk je 1836. godine štampao i Srpske narodne poslovice u kojima je vratio glas H, pa smo dobili orah umesto ora, hajduk umesto ajduk...

On je 1839. godine godine pisao đeca, đevojka i sl., ali je onda uveo pravilo po kome se TJ i GJ ne jotuju, pa dobijamo djeca, djevojka, tjerati...

Ovim je dovršena jezička i pravopisma reforma na kojoj se danas oslanja naš književni jezik.

Nakon peroda neodobravanja njegovog rada, Vukove ideje pobeđuju 1847. godine, kada se na narodnom jeziku pojavljuju značajna dela:

- Pesma Branka Radičevića;

- Vukov prevod Novog zavjeta;

- Rat za srpski jezik i pravopis Đure Daničića;

- Gorski vijenac Petra Petrovića Njegoša.

Drugo izdanje Srpskog rječnika vuk je objavio 1852. godine, a u njemu je bilo preko 47 000 reči.

Vuk je umro 1864. godine, a njegov književni jezik i pravopis ozvaničeni su tek 1868. četiri godine nakon njegove smrti.

Vukovi sledbenici Đura Daničić, Stojan Novaković, Ljubomir Stojanović i drugi zaslužnin su za dalji razvoj književnog jezika.

Književni jezik od Vuka do danas

Ekavski izgovor kao književni kod Srba je prihvaćen tek trideset godina nakon Vukove smrti. Za ovo je zaslužan Stojan Novaković koji je 1894. objavio Gramatiku srpskoga jezika.

Nakon stvaranja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. javlja se i novi naziv jezika. U Srbiji je to srpskohrvatski, a u Hrvatskoj hrvatskosrpski i hrvatski.

Taj naziv jezika je bio aktuelan do raspada SFRJ 1991. godine, kada Hrvati ostavljaju naziv hrvatski, a Srbi vraćaju srpski jezik.

Danas je u Republici Srbiji, prema Ustavu, u službenoj upotrebi srpski književni jezik ekavskog i (i)jekavskog izgovora sa ćiriličnim pismom.

Razvoj leksike srpskog jezika

Svaki jezik se menja vremenom u zavisnosti od istorijskog, političkog i kulturnog razvoja društva, kao i veze među narodima. Reči često prelaze iz jednog jezika u drugi, a kada za neki pojam ne postoji reč, ona se može uzeti iz nekog drugog jezika.

Veliki deo reči u srpskom jeziku nasledili smo još i praslovenskog perioda. To su: orati, sjeati, žito, lopata, jabuka, konj...

Veliki deo reči čine i pozajmljene reči, pored ovih koje smo nasledili.

Pod uticajem Vizantijske kulture dobili smo reči iz grčkog jezika: tamjan, liturgija, ikona, monah, patrijarh...

Od XV veka pa na dalje dolaze nam reči iz turskog jezika: jastuk, marama, torba, bunar, česma, pamuk...

Iz nemačkog jezika, kome su posle 1690. godine bili izloženi Srbi u Vojvodini, dolaze reči: štof, pleh, flster, farba, cigla, plac...

U isto vreme dolaze nam i neke reči iz mađarskog (ašov, astal, bunda...), francuskog (roman, biro, balet...), italijanskog (arija, kapetan...), kao i reči iz latinskog i grčkog koje se nalaze u svim evropskim jezicima (analiza, arhiv, apoteka...)

med_apothecary_lg

Zahvaljujući vezama srpske države i carske Rusije, u drugoj polovini XIX veka dolaze nam reči iz ruskog (iskren, odvašan, opasan...).

U novije vreme i u srpskom, kao i u mnogim drugim jezicima, možemo da nađemo mnogo reči iz engleskog (internet, modem, mejl, marketing, bedž, surfer...)

Jezik se novim rečima bogati svakog dana, ali ne ostanu sve. To je živ proces, a naučnici zbog toga kažu da nema bitne promene u broju reči koje upotrebljavamo u srpskom jeziku.

Jezici nacionalnih manjina

U Srbiji žive i pripadnici drugih naroda, odnosno nacionalnih manjina. Oni uče srpski kao nematernji jezik, ali su u službenoj upotrebi i njihovi jezici i pisma, na kojima izlaze novine, imaju TV program itd.

Nacionalne manjine u Srbiji su: Albanci, Mađari, Slovaci, Rumuni, Bugari, Makedonci, Bošnjaci, Romi...

Jezici nacionalnih manjina su: albanski, mađarski, slovački, rumunski, bugarski, makedonski, bošnjački, romski...

Svi jezici, osim mađarskog, pripadaju indoevropskog porodici jezika.

slika.php_

<% if(tag === 'undefined') {%><% } else { %><% } %>

Premium status ti omogućava:

Dodatan sadržaj

Novosti

Najnoviji članci Pogledaj sve

Dodatni sadržaj

Shop