Struktura stanovništva i vrste naselja u Srbiji

STRUKTURA STANOVNIŠTVA

Stanovništvo Srbije ima različita demografska obeležja: pol, starost, obrazovanje, zaposlenost, nacionalnost isl.

Ta različita demografska obeležja nazivamo strukture stanovništva i delimo ih na

biološku strukturu,
ekonomsko-socijalnu strukturu i
obrazovnu strukturu

BIOLOŠKA STRUKTURA

Biološka sruktura obuhvata polni i starosni sastav stanovništva.

Polni sastav stanovništva je odnos broja muškaraca i žena a starosni sastav je podela po godinama starosti i/ili životnim dobima.

Iako se rađa više muške dece nego ženske, u sastavu našeg stanovništva veće je učešće žena. Do toga dolazi jer je smrtnost muškaraca veća i jer žene žive duže od muškaraca.

Otključaj Premium

Čitaj celu lekciju
Rešavaj 10x više zadataka
Osvoj 2x više bodova i energija ti se puni duplo brže

Za 855 RSD postani Premium!

Postani Premium

g833_1piramida

EKONOMSKO-SOCIJALNA STRUKTURA

Ekonomsko-socijalna struktura obuhvata nekoliko manjih struktura, sastava stanovništva. Najvažnije strukture su

prema aktivnosti
po delatnostima
nacionalna ili etnička
verska ili kofesionalna

Ako uzmemo u obzir radnu sposobnost i godine starosti, stanovništvo delimo na

mlado (omladina) stanovnici do 19 godina
radno sposobno, stanovnici od 20 do 64 godine
staro, stanovnici preko 65 godina

Aktivno stanovništvo je najvećim delom iz druge grupe, ali bilo koje lice koje ima 15 ili više godina i nešto radi da bi steklo sredstva za život spada u aktivno stanovništvo.

U Srbiji prema popisu iz 2002. zaposlenih je bilo preko 2,6 miliona. Vodeće delatnosti su industrija sa rudarstvom, poljoprivreda, šumarstvo, lov i ribolov i ugostiteljstvo i trgovina.

Posle Drugog svetskog rata poljoprivredno stanovništvo se smanjuje a od pkraja 20.veka broj zaposlenih u privatnom sektoru je sve veći.

U nacinalnom sastavu stanovništva Srbije najviše ima Srba, Albanaca, Mađara, Bošnjaka i Roma.

Srbi su najzastupljenija etnička zajednica, i prosečna starost Srba je oko 40,5 godina.

Albanaca ima najviše na Kosovu i Metohiji i u opštinama Preševo i Bujanovac.

Mađara najviše ima u Vojvodini gde čine 14% stanovništva. Prosečna starost Mađara je 42,2 godine.

Bošnjaci žive u centralnoj Srbiji i prosečna starost je 31,9godina; najzastupljeniji su u Novom Pazaru, Sjenici, Tutin i Prijepolju.

Roma najviše ima u gradovima, prosečna starost je 27,5godina.

Romi potiču iz Indije.

g833_2romi

Migracije Roma prema drugim delovima Azije, Africi i Evropi počinju u srednjem veku i traju do kraja 19.veka.

g833_2romi_migracija

Do nas su došli preko Persije, Jermenije, Anadolije i Istanbula. U našoj zemlji osnovna kretanja su bila duž Južne, Zapadne i Velike Morave ka severu, zapadu i istoku.

OBRAZOVNA STRUKTURA

Obrazovna struktura ima veliki značaj u proučavanju stanovništva neke teritorije. Od završetka Drugog svetskog rata broj nepismenih u našoj zemlji se smanjunje a nivo obrazovanja stanovništva poboljšava.

1971. u Srbiji je bilo 26.7% nepismenih starijih od 10 godina dok je 2002.godine taj broj bio 3,5%.

NASELJA

Prema zvaničnim uslovima pri popisivanju, naselje je svako nastanjeno mesto koje ima zasebno ime bez obzira na broj stanovnika ili kuća.

Po trajanju naseljenosti, naselja u Srbiji delimo na

stalna
privremena

Naselja se razlikuju pored toga i po broju stanovnika, izgledu, funkcijama, genezi isl. Uglavnom se izdvajaju prema svim ovim razlikama gradska i ostala naselja (seoska, mešovita isl)

srbija

STALNA NASELJA

Stalna naselja su naseljena tokom cele godine duži vremenski period (nekoliko godina, decenija ili čak vekova)

Po izgledu i funkcijama delimo ih na

seoska/ruralna
mešovita
gradska/urbana

U Srbiji ima ukupno 6155stalnih naselja. Najviše je Kopaonik koji se nalazi od 1680 do 1770m nadmorske visine.

Seoska naselja su najbrojnija u Srbiji takođe su i najstarija. Po završetku Drugog svetskog rata opada razvoj ovih naselja. Mnoga su spontano raseljena u poslednjim decenijama.

Krajem 20. i početkom 21.veka na Kosovu i Metohiji su brojna naselja u kojima su živeli Srbi nasilno i prinudno raseljena a u ostatku Srbije se pojavljuje sve više sela koja su spontano raseljena.

Po poslednjem popisu u centraloj Srbiji i Vojvodini je bilo 104 sela sa 20 i manje stanovnika.

Po izgledu, rasporedu kuća i njihovom prostiranju postoje dva osnovna tipa seoskih naselja

zbijeni tip
razbijeni tip

Seoska naselja zbijenog tipa su naselja gde su kuće za stanovanje i objeki seoske ekonomije gusto koncentrisani.

Ovaj tip naselja je najčešće u Vojvodini, Mačvi, Pomoravlju.

Seoska naselja razbijenog tipa su naselja koja obuhvataju više međusobno odvojenih delova između kojih su oranice, voćnjaci, pašnjaci isl.

Ovaj tip naselja je najčešće u brdskim i planinskim predelima Srbije.

U pojedinim krajevima Srbije delovi sela (i zbijenog i razbijenog tipa) imaju različite opšte nazive kao što su mala mahala, kraj, zaselak, kulmja (vlaški) isl.

Mešovita naselja nastaju prerastanjem razvijenih sela u naselja većeg društveno-ekonomskog značaja.

Najčešće su administrativni centri ili manja industrijska središta, mada imaju i druge funkcije - rudarsku, turističku prosvetnu idr.

neki pd primera bi bili opštinski centar opštine Sečanj iu Banatu ili opštinski centar opštine Knić u Šumadiji.

Gradska naselja su najveća i najznačajnija ljudska naselja.

U gradovima živi najveći broj stanovnika koji imaju dvostruki značaj. Oni su nosioci privrednog i kulturnog razvoja države i inicijatori su preobražaja većih ili majih teritorija i naselja u svojoj okolini.

U Srbiji ima 194 gradska naselja. Najveći gradovi su Beograd, Novi sad, Priština, Niš i Kragujevac.

Gradove razlikujemo po broju stanovnika, stepenu razvijenosti i drugim obeležjima.

PRIVREMENA NASELJA

Privremena naselja nazivamo još i sezonska naselja.

Ovakva naselja su nastanjena samo u određenom delu godine, na primer za vreme obavljanja poljoprivrednih poslova, kada je sezona ispaše, turistička sezona isl.

Po aktivnostima stanovništva ovakva naselja delimo na ratarska, vidogradarska, stočarska, ribarska, vikend naselja isl.

Ovakva naselja nastaju i iščezavaju tokom vremena, ima ih u svim delovima Srbije i ne može im se utvrditi broj.

Postoje različiti nazivi za privremena naselja, u centralnoj Srbiji ratarska naselja se nazivaju salaši, u Mačvi kolebe. Pimnice i Župe su dva naziva za vinogradarska naselja, a stočarska naselja na planini mogu biti katuni, bačije, pojate isl zavisno od toga gde ste.

kamp_naselje

kamp naselje u Srbiji

<% if(tag === 'undefined') {%><% } else { %><% } %>