Antifašistički pokreti otpora. Građanski rat u oslobodilačkom ratu

Prvi otpor

Jedan od vojnika koji se nisu predali ili odvedeni u zarobljeništvo u prvim danima rata, bio je i Dragoljub-Draža Mihailović, generalštabni pukovnik Jugoslovenske vojske.

Draža-Mihailović

(Dragoljub-Draža Mihajlović, 1893-1946)

On je, zajedno sa grupom oficira i vojnika Druge armije prešao iz BiH u Srbiju na Ravnu Goru, gde je organizovao komandu četničkih jedinica Jugoslovenske vojske.

Ove jedincie su kasnije dobile zvaničan naziv Jugoslovenska vojska u otadžbini, a u narodu su postali poznati kao četnici.

Uskoro su četničke grupe obrazovane širom Srbije, a onda dalje i u Bosni, Dalmaciji, Hercegovini itd.

Četničke grupe iz raznih delova zemlje su delovale samostalno, pa Draža Mihailović nije uspeo da stvori vojnu organizaciju.

(Draža i četnici)

Jugoslovenska vlada u izgnanstvu unapredila je Mihailovića u čin generala i u januaru 1942. postavila ga je na položaj ministra vojske.

Otključaj Premium

Čitaj celu lekciju
Rešavaj 10x više zadataka
Osvoj 2x više bodova i energija ti se puni duplo brže

Za 855 RSD postani Premium!

Postani Premium

Mihajlović je bio monarhista po ubeđenju, i nastojao je da očuva dinastiju i predratni društveni sistem. Zbog toga je došao u sukob sa komunistima, koje je želeo da uništi.

Ipak, vremenom se pokazalo da je Mihailovićeva vojna strategija bila neuspešna.

Partizanski otpor

KPJ je nakon napada Nemačke na SSSR organizovala pokret otpora na čelu sa Josipom Brozom Titom, koji se vremenom širio i vrlo brzo su formirani partizanski odredi. Partizani su u jesen 1941. brojali oko 15.000 boraca.

(Josip Broz Tito, 1892-1980)

Partizanski odredi su u jesen 1941. ušli u Užice u kome se nalazila fabrika oružja. Tito je štab i komitet premestio u ovaj grad, pa je tako "Užička republika" postala centar oslobodilačkog pokreta.

Na savetovanju u Stolicama kod Krupnja 26. septembra 1941. godine je, pored brojnih drugih odluka, doneta odluka i da se nastavi saradnja i napravi sporazum sa Dražom Mihailovićem.

(Zgrada u kojoj je održano savetovanje u Stolicama)

Saradnja dva pokreta i stvaranje slobodne teritorije

Nemci su, nakon antiokupatorskih akcija, počeli da zlostavljaju i maltretiraju stanovništvo i članove antifašističkih odreda.

U selu Donji Dobrić u Jadru, 21. aprila 1941. godine mala četnička grupa ubila je jednog nemačkog poručnika, a dvojicu vojnika ranila. U znak odmazde Nemci su spalili celo selo.

Zajednijčkim akcijama četničkih i partizanski odreda, jedan po jedan oslobađani su srpski gradovi. Istovremeno se nastavljaju i nemačke odmazde nad civilima.

Navjeća odmazda izvedena je u Kragujevcu 21. oktobra.

kragujevac

(Nemci hapse građane za streljanje)

Tada je streljano preko 3.000 građana, a među njima je bilo i 230 učenika Kragujevačke gimnazije.

(Spomenik "Prekinut let" posvećen streljanim đacima)

Antiokupatorske akcije i ustanak su do kraja 1941. godine zahvatile skoro čitavu Jugoslaviju.

Na prostoru NDH ustanak je pokrenut iz razloga odbrane srpskog naroda od ustaškog pogroma.

Naredbom firera od 16. septembra zapovednik Vermahta izdao je Kaznenu naredbu br. 888 da se za jednog ubijenog nemačkog vojnika uije 100 talaca, a za jednog ranjenog 50. Ovim je započela nemačka ofanziva na ustanike.

Nesporazumi između dva pokreta otpora pokušani su da se razreše na dva sastanka vođa pokreta.

Prvi sastanak između Draže Mihailovića i Josipa Broza Tita održan je 19. septembra 1941. godine u Struganiku, u porodičnoj kući vojvode Živojina Mišića. Na ovom sastanku je dogovorena zajednička borba, kao i ravnopravna podela plena.

Drugi sastanak održan je u Brajićima krajem oktobra 1941, ali na njemu nije dogovorena zajednička borba.

(Kafana u Brajićima u kojoj je održan sastanak)

Građanski rat

Nemci, Bugari i Mađari nastavili su da streljaju civilno stanovništvo, u znak odmazde.

Partizanski odredi podigli su veliku bunu protiv kralja i vlade u kojoj su ubijali žandarme i bogatije ljude i palili opštinske zgrade.

Sa druge strane, četnički antifašistički pokret pokušava da izbegne nemačke odmazde i zalaže se za oštovanje kralja i vlade, od koje dobija instrukcije da ne treba izazivati neprijatelja, nego čekati povoljan trenutak za ustanak.

Sitne čarke između dva antifašistička pokreta pretvorile su se u oružane sukobe, zatim i u građanski rat sa velikim brojem zločina sa obe strane.

(Tito sa partizanima)

Početak građanskog rata bio je kada su partizanski odredi napali četnike 29. oktobra 1941. godine u selu Karanu. U daljem toku rata partizani su zauzeli Požegu, Čačak, Arilje, Ivanjicu i Guču kao i Ravnu goru.

Do primirja i sporazuma došlo je nakon sastanka dveju delegacija u Čačku 20. novembra. Ipak, građanski rat je oslabio otpor prema nemačkoj okupaciji, pa je ofanziva usledila krajem novembra 1941.

Da bi odbranili partizansku teritoriju i grad Užice, Vrhovni štab je na brdo Kadinjača kod Užica poslao Radnički bataljon od oko 250 boraca, koji su svi izginuli. Ovaj događaj u istoriji je ubeležen kao bitka na Kadinjači. Nakon ovoga, Tito i Vrhovni štab su se povukli ka Sandžaku.

kadinjaca

(Spomen obeležje na brdu Kadinjača)

Nakon nemačkog osvajanja partizanske teritorije, ustanak u Srbiji je bio ugušen.

<% if(tag === 'undefined') {%><% } else { %><% } %>