Položaj Srba u osmanskom carstvu

Islamizacija

Osmanlije su u XV veku donele islam na Balkan. Najviše preobraćenih bilo je među Albancima, ali je islam u znatnoj meri prihvaćen i među Srbima, kao i među Bugarima i Grcima. Nova vera prihvatana je da bi se preživelo, napredovalo ili bolje živelo.

Za vreme veliih ratnih operacija zabeleženi su i slučajevi nasilnog preseljavanja. Posle osmanskog osvajanja Beograda 1521. godine, celokupno hrišćansko stanovništvo je preseljeno u okolinu Carigrada.

Pokoreno stanovništvo je u uslovima mira takođe imalo razloge za prihvatanje islama. Bilo iz razloga da bi sačuvali zemlju ili zbog raznih povlastica, najpre su islam prihvatili pripadnici balkanskih aristokratija.

Ovo je dovelo do toga da do sredine XVI veka nestane srpska hrišćanska vlastela.

Otključaj Premium

Čitaj celu lekciju
Rešavaj 10x više zadataka
Osvoj 2x više bodova i energija ti se puni duplo brže

Za 855 RSD postani Premium!

Postani Premium

Poseban oblik nasilja nad hrišćanima bio je danak u krvi ili devširme, kada su porodicama oduzimana muška deca starosti od sedam do dvadeset godina. Dečaci i mladići su odvođeni svake treće ili sedme godine na carigradski dvor, gde su prevođeni u islam i obučavani za razne dužnosti u vojsci i državnoj upravi.

(Danak u krvi)

Najviše dece uzeto je od srpskog stanovništva. Dečaci ili mladići su bili odsečeni od zavičaja i porodice. Ipak, preobraćeni koji su završili na visokim položajima pomagali su stari zavičaj osnivanjem zadužbina, izgradnjom puteva, mostova, česama, karavan saraja, hanova i džamija.

1024px-Na_drini_cuprija

(Most Mehmed-pađe Sokolovića u Višegradu (Na Drini ćuprija))

Najznačajniji od svih bili su veziri iz roda Sokolovića.

cesma

(Česma Mehmed-paše Sokolovića na Kalemegdanu, Beograd)

Društvene okolnosti, raja, vlasi i martolsi

Srpske zemlje su pod osmanskom vlasti bile podeljene na sandžake koji su, u svakodnevnom govoru, nazivani pašalucima. Veći deo srednjovekovne srbije bio je u Smederevskom, Kruševačkom, Vučitrnskom, Prizrenskom i Skopskom sandžaku.

Nakon novih osvajanja obrazovan je Bosanski pašaluk, jedan od strateški važnijih upravnih područja.

Bosanskipasaluk

(Bosanski sandžak)

Srbi su pod Osmanlijama ostali bez plemstva, bogataša, trgovaca i duhovnika. Zavisno stanovništvo radilo je u korist spahija.

Jedna od kategorija stanovništva bili su vlasi, seosko stanovništvo koje je bilo uključeno u vojnu i policijsku službu osmanske države. Starešina vlaha je za Osmanlije skupljao porez i zvao se knez, a njegov pomoćnik primićur. Umesto harača, poreza koji je zavisno stanovništvo plaćalo, vlasi su plaćali samo jedan dukat po domaćinstvu.

Vlasi su bili i vojnuci koji su bili zaduženi za karavansku i konjušarsku službu, onda i martolosi koji su bili posada po tvrđavama na važnim raskrsnicama i pograničnim utvrđenjima, kao i šajkati koji su bili rečna policija na Dunavu.

Hajduci i uskoci

Odmetnici od vlasti bili su hajduci. Hajduci su se borili protiv nasilja i nepravde, a ne za lične interese. Njihov predvodnik zvao se harambaša, a njegov zamenik barjaktar. Hajdučke družine brojale su od deset do trideset boraca.

(Hajdučka družina)

Plen od pljački bogatih Osmanlija delili su sa jatacima koji su bili njihovi pomoćnici. To su obično bili seljaci koji su ih preko zime izdržavali, ili su ih krili od potera.

Hajduci su takođe branili hrišćanstvo od islamskih nevernika.

Najpoznatiji su Bajo Pivljanin, Deli Marko, Starina Novak.

novak

(Starina Novak 1530-1601)

Pored hajduka postojale su i družine uskoka. Oni su uskakali sa teritorija pod vlašću Venecije i Habzburga i pljačkali Osmanlije, a zatim bi bežali u sigurna skloništa sa druge strane granice.

Najpoznatiji su bili senjski uskoci, a u pesmama opevani bili su u Stojan Janković i Ilija Smiljanić.

Stojan-Jankovic-e1411481468139

(Stojan Janković, oko 1635-1687)

Svakodnevni život

Srbi na selu su i pod osmanskom vlašću nastavili da slave Božić i Uskrs. Išlo se na vašare o crkvenim praznicima, razna porodična slavlja i veselja, gde se pevalo i sviralo na frulama, gajdama i guslama.

Krsna slava je bio glavni porodični praznik. Ovo je isključivo srpski običaj koji nemaju ostali pravoslavni hriščani na Balkanu.

U gradovima je svaka verska zajednica imala svoj kvart, pa i tako i Srbi.

Srpska čaršija počela je uspon od XVIII veka u svim većim gradovima.

Srpski trgovci i zanatlije počeli su da razvijaju poslove sa grčkim, jevrejskim i jermenskim trgovcima. Takođe je krenula i obnova crkava, osnivanje crkvenih opština, podizanje škola i osnivanje zanatskih esnafa.

<% if(tag === 'undefined') {%><% } else { %><% } %>